Претрага

Упит dcterms_subject_txt:veliki jezički modeli

823 items

  • Simulacija isticanja odabranih karstnih vrela pirotske kotline

    Saša Milanović, Branislav Petrović, Vesna Ristić Vakanjac, Ljiljana Vasić, Veljko Marinović, Petar Vojnović (2022)
    Analiza recesije, autokorelaciona i kroskorelaciona analiza vremenskih serija padavina i isticanja podzemnih voda karstnih vrela Krupac i Gradište (Stara planina, JI Srbija) izvršena je radi formiranja stohastičkog autoregresivno-krosregresivnog modela (ARCR) i kratkoročne prognoze dnevnih vrednosti izdašnosti. Usled postojanja heterogenosti i anizotropnosti karstne izdani veoma je komplikovano i zahtevno odrediti prostornu distribuciju podzemnih voda u okviru karstnog hidrogeološkog sistema, te je primenljivost determinističkih modela minimizirana. Stoga je upotreba stohastičkog modela u ovom slučaju svrsishodnija. Autokorelogram izdašnosti vrela Krupac pokazao je ...
    karstno vrelo, recesija, autokorelacija, kroskorelacija, ARCR MA model, JI Srbija

  • Hybrid Model for Optimisation of Waste Dump Design and Site Selection in Open Pit Mining

    Aleksandar Doderovic, Svetozar-Milan Doderovic, Sasa Stepanovic, Mirjana Bankovic, Dejan Stevanovic (2023)
    Waste management is an unavoidable technological operation in the process of raw material extraction. The main characteristic of this technological operation is the handling of large quantities of waste material, which can amount to several hundred million cubic metres. At the same time, this operation must comply with all administrative and environmental standards. Therefore, optimising waste rock management (particularly haulage and dumping) has the potential to significantly improve the overall value of the project. This paper presents a hybrid ...
    projektovanje odlagališta i izbor lokacije, hibridni model, optimizacija, genetski algoritam

  • Ograničenja primene optimizacionih algoritama u slučaju kopova

    Dejan Stevanović, Mirjana Banković, Milica Pešić Georgiadis, Petar Marković, Dejan Ranković (2020)
    Proces optimizacije površinskih kopova, kao sastavni deo strateškog planiranja, veoma je važan sa stanovišta ostvarivanja maksimalnih efekata proizvodnje. To je složen zadatak koji vrlo često podleže vrlo strogim geometrijskim i drugim praktičnim rudarskim ograničenjima. Ova ograničenja u posebno su izražena na površinskim kopovima uglja, te u značajnoj meri mogu povećati stepen neizvesnosti rudarskog projekta, odnosno izazvati neželjena dejstva u pogledu profitabilnosti poslovanja. Iz tog razloga, veoma je važna primena savremenih optimizacionih alata, koji u značajnoj meri mogu olakšati celokupan ...
    ... razlike mogu biti znatno veće, a mogu se čak i međusobno potirati. Tabela 2. Analitičke razlike prilikom konverzije grid modela u blok model Tip geološkog Zapremina Količine uglja Kvalitet - DTE modela (m*) (0) (kJ/kg) Grid model 266,112,576 89,821,302 11,967 Blok model 260,390,411 87,969,734 ...
    ... složenih ležišta uglja potreban je diskretno definisan geološki model. U slučaju blok modela, to podrazumeva blokove malih dimenzija (visina bi trebala da odgovara granici selektivnosti) što posledično dovodi do velikog broja blokova u modelu. Na Slici 4, prikazan karakterističan geološki profil i st ...
    ... blok modela, zbog čega ih je nemoguće ecliminisati. Kruta struktura blok modela, zahtevala bi značajnu diskretizaciju (veoma male blokove) kako bi se precizno reprodukovala složena struktura ugljenih slojeva. Posledica ovakvog pristupa, bilo bi formiranje blok modela, sa drastično velikim brojem ...

  • Geološko-geofizički model dela Timočkog magmatskog kompleksa

    Snežana M. Ignjatović (2014-06-30)
    Timočki magmatski kompleks (TMK) u geotektonskom smislu pripada KarpatoBalkanidimaistočne Srbije, koji su deo Tekijsko-Dakijske jedinice. TMK je nastaotokom kontinuirane vulkanske aktivnosti, koja je trajala oko deset miliona godina iodvijala se generalno u tri faze (Zimmerman et al., 2008, Kolb et al., 2013, Banješević,2006). Pomeranje vulkanskog fronta je išlo od istoka ka zapadu (von Quadt et al., 2002,2003, 2007). Ovaj kompleks pripada tetijskom evroazijskom metalogenetskom pojasu usvetu poznat po ležištima bakra i zlata (Janković, 1990).U doktorskoj disertaciji su prikazani rezultati ...
    Timočki magmatski kompleks, aeromagnetska istraživanja, gravimetrijskaistraživanja, 2D geološko-geofizički model, Valja Strž, magmatsko telo
    ... stene imaju veliko lateralno pruţanje u potpovršini. Na modelu AB uočava se da magmatske stene 3 imaju veliko bočno rasprostranjenje ispod površine i da se sastoje se iz dva veća tela, od kojih se telo u zapadnom delu modela grana na dva tela. Magmatske stene 3 se zapaţaju i na modelu CD i nisu ...
    ... nalaze u istočnom delu modela duţ pet profila imaju najmanje rasprosranjenje u horizontalnoj ravni na modelima AB, CD, EF i GH, dok se veće rasprostranjenje ovih stena jedino zapaţa na modelu IJ. Ove stene se ne mogu videti na površini terena na modelima AB i CD, dok se na modelima EF i GH zapaţa njihovo ...
    ... nisu vidljive na površini, ali se prema modelu vidi njihovo veliko bočno rasprostranjenje ispod. Ove stene se sastoje od jednog velikog tela. Na modelu EF vidi se da magmatske stene 3 malim delom izlaze na površinu, odnosno njihovo najveće rasprostranjenje je u potpovršini. Ove stene se sastoje ...

  • Development and evaluation of fracture gradient curve model: a case study of south-central Kazakhstan

    Branimir Stanisavljevic, Vesna Karovic Maricic, Irena Isakov (2022)
    An accurate fracture gradient value is one of the most important issues in oil and gas well design and drilling. The value of a fracture gradient is a critical parameter for determining the drilling mud weight and selecting the proper depths for setting the casing in the planning process of drilling operations. This paper proposed the new curve model of fracture gradient for the south-central Kazakhstan (central Asia) region based on the analysis of leak-off test and format integrity ...
    gradijet frakturiranja, model nove krive, projektovanje naftne bušotine, Kazahstan

  • Simulation of groundwater regime and quantification of groundwater balance by means of hydrodynamic analysis: Case of open-cast mine 'Jakovačka Kumša'

    Dušan Polomčić, Dragoljub Bajić, Jelena Ratković, Đorđije Božović, Predrag Pajić (2019)
    Hidrodinamička analiza, kao metodološki postupak, korišćena je za simulaciju režima i kvantifikaciju bilansa podzemnih voda na širem području Površinskog kopa „Jakovačka Kumša“. Istražni prostor obuhvata i deo beogradskog izvorišta podzemnih voda koje se nalazi u neposrednoj blizini površinskog kopa, u priobalju reke Save. Na površinskom kopu se vrši eksploatacija peska, koji se koristi kao građevinski materijal. Analizom i sintezom podataka koji se odnose na geološke i hidrogeološke ka-rakteristike područja, u radu je prikazan trodimenzionalni hidrogeološki model istražnog područja. Prevođenje ...
    hidrogeološki model, hidrodinamički model, izvorište podzemnih voda, numerička metoda konačnih razlika, Modflow

  • Simple 2D gravity–density inversion for the modeling of the basin basement: example from the Banat area, Serbia

    Ivana Vasiljević, Snežana Ignjatović, Dragana Đurić (2019)
    We have developed a technique to calculate lateral density distribution of the sedimentary basin basement by combining linear gravity–density inversion and 2D forward modeling. The procedure requires gravity anomaly data, depth-to-basement data and density data for the sediments (density–depth distribution). Gravity efect of density variations in the basement was extracted from the total gravity anomaly by removing the joint efect of the sediments with vertical density variations and homogeneous basement of average density contrast (calculated by 2D modeling). Gravity ...
    funkcije raspodele gustine, lateralna raspodela gustine, karta gustine podloge

  • Application of the Fuzzy Model in the Evaluation and Selection of Hydraulic Excavators on Open-Pit Lignite Mine

    Stevan Đenadić, Miloš Tanasijević, Vladimir Milisavljević, Dragan Ignjatović, Predrag Jovančić (2021)
    The production of lignite in large open-pit mines is mainly performed with continuously operating equipment, where bucket-wheel excavators, bucket-chain excavators, belt conveyors, and spreaders are the basic machines. Smaller machines, usually of discontinuous operating nature, are commonly categorized as auxiliary machines. This paper presents the research related to the analysis of auxiliary machine parameters with the case study for a hydraulic excavator. The purpose of the analysis was to develop a model of rating quality of service of the ...
    Fuzzy theory, hydraulic excavator, selection, quality of service, asset management

  • Modeliranje i simulacija energetske tranzicije u sektoru domaćinstava

    Boban S. Pavlović (2022)
    Aktuelnu energetsku tranziciju odlikuje ubrzanje procesa dekarbonizacije energetskih sistema, unapređenje energetske efikasnosti, razvoj čistijih tehnologija baziranih na obnovljivim izvorima energije i održivije korišćenje prirodnih resursa. Da bi se napravio ovako krupan zaokret u postojećim energetskim sistemima, osim promene postojećih tehnologija, potrebno je u planiranje energetske tranzicije uključiti i političke, sociološke, ekonomske i ekološke aspekte, a pre svega obrasce ponašanja i donošenja odluka krajnjih potrošača. Predmet istraživanja u disertaciji je energetska tranzicija sektora domaćinstva, preciznije tranzicija u grejanju domaćinstava, imajući u ...
    energetika, energetska tranzicija, energetsko planiranje, energetsko modeliranje, obnovljivi izvori energije, domaćinstva, ponašanje potrošača

  • Selection of Artificial Lift Methods: A Brief Review and New Model Based on Fuzzy Logic

    Miroslav Crnogorac, Miloš Tanasijević, Dušan Danilović, Vesna Karović Maričić, Branko Leković (2020)
    Artificial lift methods have applications in oil wells where oil production is no longer possible due to natural reservoir energy, so this necessary energy is added by introducing lift methods. In order to achieve optimum production, the selection of an artificial lift method is very important. This paper uses fuzzy logic as a mathematical and conceptual model for selection of the optimal artificial lift method. The outcome or IF-THEN rules, as the central part of the model, is based ...
    mehaničke metode, proizvodnja nafte, fazi logika, donošenje odluka, optimizacija
    ... can only be displayed expertly. In order to form the optimization model, it is necessary to reduce the indicated parameters to the same form in the analytical sense and to find a synthesis model. 3. Development of a Conceptual Model for the Selection of an Artificial Lift Parameters that define the ...
    ... ns. The model must have an analytical part, looking at all input parameters within the reference values (Table 2), and a synthesis part, input parameters, reduced into one. It is evident that the model is rife with uncertainty, indeterminacy, multidimensionality, and relativity. The model must have ...
    ... part, input parameters, reduced into one. It is evident that the model is rife with uncertainty, indeterminacy, multidimensionality, and relativity. The model must have an inference engine. The new mathematical and conceptual model of optimized selection is descripted in the following text by steps ...

  • Hidrodinamička analiza procesa starenja bunara sa horzontalnim drenovima na beogradskom izvorištu podzemnih voda

    Đorđije M. Božović (2023)
    Predmet istraživanja doktorske disertacije su bunari sa horizontalnim drenovima beogradskog izvorišta podzemnih voda, drugog najvećeg izvorišta ovog tipa na svetu, čiji je režim rada opterećen procesima intenzivnog starenja prisutnog od samog početka formiranja izvorišta, početkom 1950‒ih godina. Istraživanja sprovedena u okviru izrade disertacije su imala za cilj definisanje nove metodologije izučavanja procesa mehaničkog i biohemijskog kolmiranja drenova izradom detaljnih 3D numeričkih hidrodinamičkih modela, upotrebom postojećih, dostupnih i široko rasprostranjenih računarskih programa. Istraživanja su realizovana simulacijom ostvarenog režima podzemnih voda ...
    modeliranje podzemnih voda, hidrauličke karakteristike drenova, koeficijent propusnosti drenova, prifilterska zona drena, hidraulički otpori na drenovima, kolmiranje drenova, ulazne brzine podzemnih voda, MODFLOW, CLN Package
    ... diskretizovan većim brojem proračunskih intervala, zbog čega je duže vreme potrebno za realizaciju jednog celog proračuna (od prvog do poslednjeg intervala), a samim tim i za izradu modela po svim fazama postupka. Na isti način, manje dimenzije proračunskih polja će na modelu rezultirati većim ukupnim brojem ...
    ... brojem polja kojima je prostor modela diskretizovan (u planu i profilu), dok veći broj polja zahteva veće angažovanje resursa računara na kojem se realizuju proračuni, odnosno na kojem se kreira hidrodinamički model. Na granicama raspoloživih proračunskih mogućnosti računarskog aparata dolazi do pojave ...
    ... postupak od kojeg u najvećoj meri zavisi uspeh kalibracije modela (makar u zadovoljavajućem roku i bez povratka autora modela na ponovno definisanje polaznih postavki u njegovoj izradi). U ovom koraku do izražaja dolazi iskustvo istraživača ne samo u radu sa hidrodinamičkim modelima, već i u suštinskom ...

  • Primena AHP и WoEmetode u proceni podložnosti terena na kliženje za područje opštine Krupanj

    Biljana Abolmasov, Jelka Krušić, Katarina Andrejev, Miloš Marjanović, Ranka Stanković, Uroš Đurić (2017)
    ... nosti su sabrane, a normalizacijom ove sume, dobijene su nove klase modela uticajnih parametara. Primenom ove statističke metode, novodobijene klase veće podložnosti terena na kliženje terena odgovaraju područjima gde je veća vrednost piksela i obrnuto. Tabela 4. Rezultati procene dobijeni primenom ...
    ... nultoj klasi (binarizacija mo- dela). Generalno se može videti, da oba modela, u obe verzije, imaju velikih sličnosti u smislu mogućnosti prognoze pojave klizišta. Naime, vrednosti AUC od oko 0,7 generalno svrstavaju ove modele u one koji dobro predviđaju, a simetričan karakter njihovih kri- vih sugeriše ...
    ... Oleata nagiba terena (parametar M 2 ) izvedena je iz digitalnog elevacionog modela terena (DTM) gde je usvojeno da su područja terena koja imaju nagib 10-20° ocenjena kao najnepovoljnija, s obzirom da je statistički najveći broj pojava nestabilnosti registrovan u tom ras- ponu prirodnog nagiba padina ...

  • Application of geophysical and multispectral imagery data for predictive mapping of a complex geo-tectonic unit: a case study of the East Vardar Ophiolite Zone, North-Macedonia

    Filip Arnaut, Dragana Đurić, Uroš Đurić, Mileva Samardžić-Petrović, Igor Peshevski (2024)
    General Earth and Planetary Sciences
    ... the model that employs all 13 features, which is deemed the overall better model, requires approxi- mately 55% more computational time than the model that employs the same dataset but only the five most informative features. To fully quantify the performance of the RF_C_100_5MI model, a ...
    ... to train and test the KNN model using only the five most informative features, as it operates more efficiently on lower dimensional data (i.e., with fewer features), it was ultimately exceeded by the RF model. However, in contrast to the KNN model, the RF model exhibits mode robustness towards ...
    ... fault map, digi- tal elevation model, and BR3 map are the most significant features for predicting ophiolites. The statistical metrics of the model that incorporated all 13 features were better. However, the RF model that employed all features and the model that utilized only the five most ...

  • Primena aeromagnetskih i gravimetrijskih podataka pri izrad geofizičkog-geološkog modela dela Timočkog magmatskog kompleksa

    Snežana Ignjatović (2023)
    Geofizičke metode istraživanja imaju veoma veliki značaj pri definisanju Zemljine potpovršine, pošto podaci dobijeni geofizičkim merenjima mogu da se koriste za izradu geofizičko – geološkog modela za prostor koji se istažuje. Na primeru sevrnog dela Timočkog magmatskog kompleksa (TMK) u radu je prikazano kako se primenom geofizičkih (aeromagnetskih i gravimetrijskih) i geoloških podataka može napraviti model istažnog terena u cilju definisanja potpovršine. TMK predstavlja najveće vulkansko područje u Srbiji, koje se nalazi u istočnoj Srbiji. Rezultati geofizičko-geološkog ...
    geofizički podaci, model, severni deo Timočkog magmatskog komleksa

  • Развој модела конструкције просторија отварања рудника са подземном експлоатацијом

    Dražana M. Tošić (2016-08-26)
    Приликом израде подземних просторија у стјенској маси долази до нарушавања природне равнотеже напонских стања стијенског масива који су владали прије израде тих просторија, при чему долази до појаве прертасподјеле напона и његове концентрације у појединим правцима и тачкама, односно долази до појаве пластичних деформација које су праћене ломљењем стијенске масе и кретањима материјала према откопаном простору...
    модел, метод коначних елемената, просторија отварања, напон, дефеормација стијенског масива, алгоритам функционалних зависности

  • Business Models for Small-scale Biomass Projects Development

    Dejan Ivezić, Miodrag Gluščević, Marija Živković (2019)
    Biomass is recognized as the most promising renewable energy source in Serbia. The share of biomass in Serbian final energy consumption is over 10%, but mostly related to traditional use in stoves and ovens. One of the main obstacles for wider implementation of contemporary biomass facilities is the inexperience of consumers and stakeholders in the implementation of “innovative” business models, especially in the cases of small-scale projects. In this paper, three different business models (public utility company, energy cooperative ...
    ... Biomass Project in Kostojevići Centralized model The centralized model represents the continuation of the existing practice, i.e. the financing of costs of heating in public buildings in Kostojevići from the budget of the City of Bajina Bašta. This model also means that the investment in the proposed ...
    ... operator. The scheme of functioning of this business model is shown in Figure 1. This concept is widely implemented in some of the most developed European countries [7]. Figure 1: Operating model for citizen cooperative [8] Energy cooperative model is primarily interesting for development of district ...
    ... community comes only after the expiry of the initial contract period. The scheme of functioning of ESCO business model is shown in Figure 2. Figure 2: ESCO model [8] From the point of ESCO model implementation, the project of replacement of existing boiler in local school by woodchips boiler has all desirable ...

  • Upotreba lidar tehnologije i digitalne fotogrametrije primenom iPhone pametnih telefona na primeru rudnika "Rudnik"

    Nikola Mirković, Luka Crnogorac, Aleksa Paunović (2024)

  • Sprega neuronskih mreža i numeričkih modela zadefinisanje sigurnih rastojanja kod razletanja komada pri miniranju

    Saša S. Stojadinović (2013-09-16)
    Doktorska disertacija sa navedenim naslovom prezentuje rezultate istraživanjaproblema razletanja komada pri miniranjima. Cilj istraživanja bio je kreiranje opšteg iuniverzalno primenljivog modela za prognozu maksimalnih dometa razletelih komada idefinisanje sigurnih rastojanja. Kombinacijomterenskih istraživanja, numerikogmodeliranja balistikih trajektorija razletelih komada i adaptivne prirode neuronskihmreža definisan je koncept neuro-numerike sprege. Sprega je objedinila univerzalnuprimenljivost numerikog modela i sposobnost prilagoavanja neuronskih mrežalokalnim uslovima u opšti model za prognozu maksimalnih dometa razletelih komada.Za potrebe sprege, a kao integralni deo disertacije, razvijen je metod za odreivanjekoeficijenta ...
    Razletanje, miniranje, domet, sigurna rastojanja, numeriki modeli,neuronske mreže, sprega, verifikacija

  • Optimizacija utovarno-transportnih sistema u funkciji planiranja površinskog kopa

    Mirjana V. Banković (2018-07-13)
    Profitabilna eksploatacija sve složenijih ležišta je težak zadatak koji zavisi odtemeljnog procesa analize, planiranja i projektovanja rudnika. Izvodljiv strateškiplan mora da zadovoljava društvena, regulatorna, tehnološka, geometrijska iekonomska ograničenja. Kako bi se postigao osnovni cilj, odnosno profitabilnost iodrživost rudarskog projekta na duži period, neophodno je unapređenjematematičkih modela i informatičke podrške procesima planiranja i optimizacijekoji će omogućiti efikasnu realizaciju ovih ciljeva...
    tehnološki model, integralni model, planiranje, optimizacija,utovarno-transportni sistem, neto sadašnja vrednost projekta
    ... Naravno, što je broj slojeva veći, to je veći stepen homogenizacije, ali i troškovi formiranja deponije su veći. Matematički model formiranja deponije i uzimanja uglja sa deponije zavisi od tipa mašina koje se koriste, dok je u ovoj disertaciji opisan najčešće korišćeni strata model deponovanja. Deponija se ...
    ... blok model ležišta sa interpretacijom parametara kvaliteta uglja, slika 6.4. Slika 6.4 Interpretacija parametara kvaliteta uglja u blok modelu Specifičnost problema sa otkopanim ugljem iz opitnog blok modela u posmatranom periodu se ogleda u velikim varijacijama kvaliteta uglja zbog velikog raslojavanja ...
    ... njeno rešenje potreban je definisan ekonomski blok model i lukovi koji definišu međusobnu zavisnost blokova u modelu. I pored toga što garantuje optimalnost rešenja spomenuti algoritam je kompleksan i za složenije slučajeve (veliki broj blokova u modelu) zahteva značajne vremenske i informatičke resurse ...

  • Determining the Groundwater Balance and Radius of Influence Using Hydrodynamic Modeling: the Case Study of the Groundwater Source “Šumice” (Kikinda, Serbia)

    Dušan Polomčić, Dragoljub Bajić, Jelena Zarić (2015)
    A groundwater flow model was developed to simulate groundwater extraction from the public water supply source of the City of Kikinda. The hydrodynamic model includes the municipal groundwater source of Kikinda (Šumice and the Jezero Well), but also an extended area where there are groundwater sources that provide water supply to three factories: (MSK, TM and LŽT - Kikinda). Hydrodynamic modeling, based on the numerical method of finite differences will show the groundwater balance of the sources in the ...
    Water supply, Aquifer, Flow, Groundwater regime, Numerical modeling, Particle tracking
    ... 10-3 8.5 × 10-3 1995 CONCEPTUAL (HYDROGEOLOGICAL) MODEL The conceptual model of the hydrogeological system is based on geological information on the boreholes (Figure 2) and water-level fluctuations in observation wells. The conceptual model was designed according to the actual groundwater flow ...
    ... comprised of semi-permable and impermeable sediments. Figure 4. 3D hydrogeological model of the groundwater source of Šumice, 230o azimuth section HYDRODYNAMIC MODEL The concept of the hydrodynamic model of the groundwater sources that provide water supply to Kikinda is based on the simulation ...
    ... groundwater flow, as well as the goal of the task at hand, were of primary importance in selecting the mathematical model concept. A multi-layered model was developed. The hydrodynamic model represented the municipal groundwater source of Kikinda (the source at Šumice and the Jezero Well), but also the ...